برای همه ما پیش آمده است که از موقعیت هایی که در آن احساس راحتی نمی کنیم، دوری کنیم. به احتمال بسیار زیاد به این دلیل که احساس کرده ایم ممکن است با افراد آن جمع اخت نشویم. یا این که تحویل گرفته نشویم. گاهی نیز در خلال گفتگو سعی می کنیم موضوع بحث را عوض کنیم چون راحت نیستیم درباره آن موضوع حرف بزنیم. اما در اختلال شخصیت اجتنابی این احساسات، افکار و رفتارها به صورت افراطی دیده می شود. افراد با ویژگی های اجتنابی در راوبط بین فردی خود مشکل دارند.
آن ها با خود می گویند:
- “بهتره باهاش حرف نزنم چون ممکنه منو تحویل نگیره”
- “مطمئن نسیتم در مورد من چه فکری می کنن”
- “دوست دارم باهاش در ارتباط باشم ولی تا مطمئن نشم اونم همین فکرو داره بهش نزدیک نمی شم”
- “اگه الان بخوام چیزی بگم، نکنه یکی از حرفم ایراد بگیره؟”
- “موندم که در مورد حرفم چه فکری کردن؟”
- “نکنه خوششون نیومده باشه که این کارو انجام دادم؟”
ویژگی های اختلال شخصیت اجتنابی
مهم ترین ویژگی در افرادی که اختلال شخصیت اجتنابی دارند، حساسیت بیش از حد به طرد است. این عامل باعث می شود تا از موقعیت های اجتماعی دوری کنند. در واقع می توان این دوری از موقعیت اضطراب آفرین را به سه مرحله تقسیم کرد: قبل از ورود به موقعیت، در موقعیت و پس از موقعیت.
قبل از ورود به موقعیت
در مرحله اول سعی می کنند از موقعیت دوری کنند و تا جایی که می توانند به آن وارد نشوند. با خود می گویند بهتر است به این مهمانی نروم. با او حرف نزنم بهتر است. بهتر است درخواست نکنم تا این که درخواست کنم و رد شود. همچنین فکر می کنند مهارت برقراری ارتباط با افراد را ندارند. به همین دلیل سعی می کنند ارتباط کمتری با افراد برقرار کنند.
در موقعیت
اجتنابی ها وقتی که در جمعی حضور می یابند همیشه مراقب هستند که جلب توجه نکنند. همیشه نگران این هستند که مبادا حرفی بزنند و دیگران او را مسخره کنند. یا این که حرکتی انجام دهند و با نگاه ها و حرف های انتقادآمیز روبه رو شوند. اگر که برای اولین بار باشد که در جمعی حاضر می شود یا با فردی صحبت می کند، زود عصبی می شود. ممکن است احساس کند از دیگران پایین تر است و برای دیگران جذاب نیست. مهم ترین چیزی که در روابط بین فردی خود را نشان می دهد، کم رویی ان ها است. حتی وقتی در حال صحبت با افراد نزدیک به خود و دوستان صمیمی هستند، جانب احتیاط را رعایت می کنند. ممکن است از جانب دیگران افرادی تودار به نظر برسند.
پس از موقعیت
پس از این که موقعیت پایان یافت، ارزیابی آغاز می شود. همه افراد روابط خود را ارزیابی می کنند و نقاط ضعف و قوت را در نظر می گیرند. اما افراد با اختلال شخصیت اجتنابی این کار را افراطی و کاملاً احساساتی تر انجام می دهند. اگر درخواستی کرده باشند و رد شده باشد، از دیگران کنار می کشند و احساساتشان جریحه دار می شود. اگر ارزیابی شان از موقعیت خوب نباشد باعث می شود در روابط آینده محتاط تر و دوری جویانه تر برخورد کنند.
دوری گزین ها در محیط کار
در زمینه شغلی نیز، افراد با ویژگی های اجتنابی سعی می کنند از شغل هایی که نیاز به روابط بین فردی زیاد دارد، دوری کنند. آن ها شغل هایی را انتخاب می کنند که کمترین نیاز را به ارتباط با دیگر افراد داشته باشد. برای آن ها، موقعیت های شغلی نیز مانند دیگر موقعیت های بین فردی است. همان حساسیت ها و همان افکار در این وضعیت ها نیز به سراغ این افراد می آید.
نظریه های روانشناختی
ویژگی های افراد با اختلال شخصیت اجتنابی بسیار شبیه افراد با اضطراب اجتماعی است. در واقع بسیاری از محققان این دو را یکی می دانند. در این جا نیز اضطراب، زیربنای این مشکلات است. نظریه پردازان پویشی این افراد را با عنوان سبک مضطرب-اجتنابی دسته بندی می کنند و در کنار افراد فوبیک یک سبک شخصیتی را تشکیل می دهند. افراد فوبیک، اضطراب خود را به چیزهای خاص نسبت می دهند و از حیوانات و موارد دیگر می ترسند. اما افراد مضطرب-اجتنابی، اضطراب خود را به یک موقعیت خاص نسبت می دهند. در هر دو دسته، افراد سعی دارند از اشیا یا موقعیت دوری کنند.
افراد این سبک شخصیتی، خجالتی و خوددار هستند، احساس کهتری داشته و حس می کنند کامل نیستند. همچنین قاطعیت ندارند و از بروز احساسات خود جلوگیری می کنند. این ترس از قضاوت شدن و تحویل گرفته نشدن است که باعث می شود این افراد نتوانند عقاید خود را مطرح کنند و ابراز وجود نمایند.
نظریه پردازان شناختی نیز بر این تأکید می کنند که اضطراب در افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی باعث می شود افکار طرد و قضاوت در ذهنشان تقویت شود و جلوی دیگر افکار را می گیرد. افراد در ادامه نمی توانند بر این افکار مسلط شوند و دیگر افکاری که نشان دهنده عملکرد مثبت در موقعیت های مشابه است، به ذهنشان نمی آید. در نتیجه این موارد باعث می شود تا فکر کنند نمی توانند عملکرد خوبی در روابط خود داشته باشند.
درخواست کمک
اگر که از ویژگی های اختلال شخصیت اجتنابی ذکر شده برخوردار هستید، بدانید که بسیاری دیگر افراد نیز مانند شما هستند. درخواست کمک از افراد حرفه ای مانند روانشناس ها، نشانه نقص شما نیست و درمانگرها شما را قضاوت نخواهند کرد. اگر که چنین افرادی را می شناسید، با اصرار و درخواست مکرر برای شرکت در جمع و محفل های مختلف، کمکی به این افراد نمی کنید. رفتاری از خود نشان دهید که آن ها درک کنند در کنار شما قضاوت نخواهند شد و شما آن ها را ترک نخواهید کرد. همه انسان ها نقاط ضعف و قوت دارند. با دیدن ضعف در دیگری یا خودتان، دنیا به آخر نمی رسد و رابطه شما تمام نمی شود.
درمان اختلال شخصیت اجتنابی
همه انسان ها نقاط ضعف و قوت دارند. با دیدن ضعف در دیگری یا خودتان، دنیا به آخر نمی رسد و رابطه شما تمام نمی شود. با ایجاد رابطه ای ایمن و حمایتی، رابطه ای که احساس عدم امنیت را از بین ببرد، می توان مؤثر عمل کرد. درمانگران با ایجاد رابطه ای که حس طرد و قضاوت را به این افراد القا نکند می توانند به ایجاد احساس امنیت در افراد با ویژگی های اختلال شخصیت اجتنابی کمک کنند. ابتدا سعی کنید ظرفیت تحمل اضطراب و موقعیت اضراب آفرین را در فرد بالا ببرید. پس از آن است که می توانید او را با ترس هایش مواجه کنید.