اغلب انسان ها تمایل دارند که بر اساس اخلاقیات، وجدان، همدلی و صمیمیت نسبت به دیگران، رفتار کنند. بنابراین برای اکثر ما دشوار است که درک کنیم یا توضیح دهیم که چگونه ممکن است فردی با آزار رساندن به دیگران، احساس خشنودی کند و از این کار، لذت ببرد. در همین راستا نیز هولوکاست، مثالی از اهمیت توجه به زیرپا گذاشتن حقوق بشر است. اما چنین افرادی، با چه مفهومی به بهترین شکل، توصیف می شوند؟ آن چه در نسخه های قبلی راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-III-R) در توصیف این افراد گفته شده است، اختلال شخصیت سادیستیک یا دگرآزاری(Sadistic Personality Disorder) است.
البته در نسخه های چهار وپنج این راهنما، از فهرست اختلالات شخصیت، حذف شده است. اما با توجه به اهمیت و دردسرساز بودن چنین الگویی برای خود فرد و سایر اطرافیانش، داشتن اطلاعات درمورد این اختلال، حائز اهمیت است. متن حاضر به توصیف ویژگی ها، علل و شیوع این اختلال می پردازد.
ویژگی های اختلال شخصیت سادیستیک
فرد مبتلا به اختلال شخصیت سادیستیک ، از مشاهده رنج و عذاب و ناراحتی دیگران، لذت می برد. اما قضیه، تنها به لذت از مشاهده رنج دیگران، ختم نمی شود؛ بلکه این افراد معمولا در اعمال آزارگرانه، شخصا وارد عمل می شوند و از انجام چنین اعمالی، لذت می برند. چنین افرادی، پرخاشگر هستند و تحقیرکننده، ظالم و بی رحم به نظر می رسند. رفتار ظالمانه این افراد می تواند باعث آزار هیجانی دیگران شود؛ مثلا از طریق ایجاد ترس در دیگران یا رفتارهای خشونت آمیز نسبت به آن ها.
افرادی که مورد هدف اختلال شخصیت سادیستیک قرار می گیرند
این افراد معمولا سعی دارند که دیگران (معمولا دیگرانی که ضعیف تر از خودشانند یا در جایگاهی پایین تر از خودشان، قرار دارند مثل کودکان، دانش آموز، بیمار، زندانی و …) را به شدت و به صورت غیرمعمولی، تحت سلطه خود درآورند. معمولا افرادی که دست به اعمالی مانند سرقت کودکان یا تجاوز جنسی به دیگران می زنند، مبتلا به اختلال شخصیت سادیستیک هستند.
برای اینکه چنین ویژگی هایی را بتوان به وجود اختلال شخصیت سادیستیک نسبت داد، باید این ویژگی ها درمورد افراد مختلفی وجود داشته باشد نه فقط درمورد یک شخص خاص. همچنین نباید صرفا جهت کسب لذت جنسی باشد، یعنی آنچه که در سادیسم جنسی دیده می شود.
سادیسم جنسی
سادیسم یا آزارگری جنسی یکی از اختلالاتی است که در دسته اختلالات جنسی، مطرح شده است. بنابراین آزارگری ای که صرفا در جهت کسب لذت جنسی است را نباید با اختلال شخصیت سادیستیک ، یکی در نظر گرفت. ویژگی اصلی سادیسم جنسی این است که فرد از ایجاد درد، رنج یا تحقیر فرد دیگر در رابطه جنسی، لذت می برد. چنین درد و رنج و تحقیری، واقعی است نه تصوری. همچنین ممکن است ماهیتا فیزیکی باشد یا روانشناختی. فردی که تشخیص سادیسم جنسی می گیرد، “سادیست” نامیده می شود.
نام این اختلال در اصل از نام Marquiz de Sade گرفته شده؛ که یک اشرافی فرانسوی بود که به خاطر نوشتن رمان هایی با مضمون تحمیل درد به عنوان منبعی برای لذت جنسی، بدنام شد و چندین بار دستگیر شد.
علل، شیوع و همپوشی با سایر اختلالات
درمورد علل وراثتی و ژنتیکی برای اختلال شخصیت سادیستیک شواهد کمی وجود دارد و بیشتر علل مطرح شده درمورد این اختلال، محیطی هستند.
یکی از دلایل احتمالی که برای ایجاد اختلال شخصیت سادیستیک در افراد، مطرح می شود این است که این افراد، معمولا در کودکی خود، به صورت شدید و مداوم، مورد سوء استفاده فیزیکی، هیجانی و یا جنسی قرار گرفته اند. همچنین تجارب ناخوشایند در طول سال های کودکی یا در مراحل اولیه شکل گیری رشد جنسی می تواند در ایجاد شخصیت سادیستیک، نقش داشته باشد. به علاوه، این نوع از شخصیت می تواند از طریق مشاهده چنین رفتاری در سایر افراد از جمله والدین یا کسانی که فرد در تعامل نزدیک با آن هاست نیز شکل بگیرد. مثلا مواجهه مکرر فرد با موقعیت هایی که با لذت جنسی همراه است یا احساس لذت درمورد غم و اندوه دیگران، می تواند عاملی در ایجاد سادیسم یا سادومازوخیسم باشد.
همچنین گزارش شده که اختلال شخصیت سادیستیک معمولا، اختلال شایعی نیست اما اکثر افرادی که مبتلا به این اختلال هستند را مردان، تشکیل می دهند. به علاوه این اختلال، معمولا با اختلال شخصیت ضداجتماعی، اختلال شخصیت خودشیفته و خیلی از اختلالات شخصیت دیگر، همپوشی دارد.