اختلال شخصیت ضداجتماعی ، یکی از اختلالات شخصیت دسته‌بندی شده در DSM-V می‌باشد. کسانی که اختلال شخصیت ضداجتماعی دارند، حقوق و احساسات دیگران را محترم نمی‌شمارند. آن‌ها رفتارهای مخل دروغگویی و فریبکاری را در بزرگسالی ادامه می‌دهند. خوشبختانه برخی از آن‌ها بعد از حدود ۴۰ سالگی، از تب و تاب می‌افتند و اعمال مجرمانه کمتری انجام می‌دهند. باور اصلی این افراد این است که
حق دارم قوانین را نقض کنم.
توصیف
افراد با اختلال شخصیت ضداجتماعی ، هنجارهای اجتماعی را رعایت نمی‌کنند. آن‌ها مرتکب اعمالی می‌شوند که از نظر بسیاری، نامقبول هستند؛ مانند دزدی از خانواده و دوستان. آن‌ها همچنین بی‌مسئولیت، تکانشی و فریبکار می‌باشند. این افراد با عنوان «شکارچیان اجتماعی» نیز شناخته می شوند که راه خود در زندگی را با فریب، نیرنگ و بی‌رحمی هموار می‌کنند، قلب‌های زیادی را می‌شکنند، انتظارات را برآورده نمی‌کنند و کیف‌ها را خالی می‌کنند. این افراد، خودخواهانه به خواسته‌هایشان می‌رسند؛ هرکاری را که دوست داشته باشند انجام می‌دهند و بدون احساس گناه یا پشیمانی، هنجارهای اجتماعی و انتظارات را نقض می‌کنند.
به نظر می‌رسد دروغگویی و فریبکاری، طبیعت ثانویه آن‌ها باشد و غالباً نمی‌توانند بین حقیقت و دروغ‌هایی که برای رسیدن به هدفشان می‌بافند، فرق بگذارند. آن ها بابت اثر اعمالشان که گاهی اوقات، ویرانگر است، احساس ندامت و نگرانی ندارند. سوءمصرف مواد در بین افراد با اختلال شخصیت ضداجتماعی، رایج است.
این اختلال اغلب از دوران کودکی آغاز می‌شود؛ اگرچه بعداً در بزرگسالی تشخیص گذاشته می‌شود. کودکانی که این اختلال را دارا هستند، اغلب حملات شدید خشم دارند، با حیوانات، بی‌رحمانه برخورد می‌کنند و توسط همسالان خود به عنوان افرادی قلدر، شناخته می‌شوند. همچنین اختلال سلوک در کودکی، ارتباط زیادی با این اختلال دارد.
ویژگی افراد دارای اختلال شخصیت ضداجتماعی
گاهی این افراد را با عنوان جامعه‌ستیز(psychopath یا sociopath) نیز می‌شناسند. برخی ویژگی های این افراد عبارتند از:
- زبان بازی/ فریبندگی سطحی
- احساس ارزشمندی خودبزرگ‌بینانه
- دروغگویی بیمارگون
- حقه بازی/ فریبکاری
- عدم پشیمانی و عدم احساس گناه
- سنگدلی/ عدم همدلی
عقیده‌ای بین مردم وجود دارد که جامعه‌ستیزها یا افراد داری اختلال شخصیت ضداجتماعی ، افرادی موفق و پرجذبه هستند که منصب‌های قدرت را در اختیار دارند. درست است که افراد جامعه‌ستیزی با کارکرد بالا داریم، اما اکثر آن‌ها این‌گونه نیستند. اگرچه این اختلال با قدرت متقاعدکنندگی و جذابیت همراه است، اکثر افراد مبتلا به آن، درگیر بی‌مسئولیتی خود هستند. در نتیجه احتمال کمی وجود دارد که این افراد از موقعیت‌های شغلی، استفاده کنند.
در بزرگسالی، این اختلال می‌تواند هم برای فرد و هم برای کسانی که با او برخورد دارند، مخرب باشد. افراد با اختلال شخصیت ضداجتماعی با احتمال بیشتری به رفتارهای پرریسک، اعمال پرخطر و فعالیت‌های مجرمانه دست می‌زنند. این افراد اغلب به عنوان کسانی شناخته می‌شوند که وجدان ندارند و هیچ‌گونه احساس پشیمانی و ندامت نسبت به اعمال آسیب‌زای خود ندارند.
علائم افراد دارای اختلال شخصیت ضداجتماعی
علائم تشخیصی این اختلال شامل موارد زیر می‌باشد:
- افراد دارای اختلال شخصیت ضداجتماعی، رفتارهای قانونی را انجام نمی‌دهند؛ هنجارهای اجتماعی را رعایت نمی‌کنند و اعمالی را انجام می‌دهند که زمینه ای را برای دستگیری‌شان فراهم می‌کند.
- از فریبکاری، دروغ، استفاده از اسامی جعلی یا کلک زدن به دیگران به منظور لذت یا نفع شخصی استفاده می‌کنند.
- در برنامه‌ریزی برای کارهای آینده، ناتوان بوده و تکانشی عمل می‌کنند.
- افرادی بسیار تحریک‌پذیر و پرخاشگر هستند و بسیار زیاد، دعوا و حملات فیزیکی انجام می‌دهند.
- به امنیت خود و دیگران، توجه نمی‌کنند.
- مسئولیت کارهای خود را بر عهده نمی‌گیرند و نعهد مالی کمی دارند.
- زمانی که عملی مانند آزردن دیگران یا دزدی انجام می‌دهند، پشیمانی از خود نشان نمی‌دهند.
علل
بر طبق نظر محققان، افراد دارای اختلال شخصیت ضداجتماعی ممکن است سطح برانگیختگی پایینی داشته باشند. به همین خاطر به این اعمال دست می‌زنند تا به سطح برانگیختگی بالاتری برسند. فرضیه‌ای دیگر می‌گوید که این افراد، آستانه ترس بالاتری نسبت به افراد عادی دارند. در نتیجه، چیزهایی که ما را به شدت می‌ترساند، این افراد را چندان نمی‌ترساند.
بر طبق نظر برخی دیگر از محققان، وقتی به رفتار جامعه‌ستیزها فکر می‌کنیم، بدکار کردن نظام پاداش و نظام بازداری رفتار، کاملاً مشخص است. بی‌تعادلی بین نظام بازداری رفتار و نظام پاداش، ترس و اضطراب حاصل از نظام بازداری رفتار را کم‌رنگ و احساسات مثبت تداعی شده با نظام پاداش را پررنگ می‌کند. برای مثال، وقتی جامعه‌ستیزها روی هدف پاداش گرفتن، متمرکز می‌شوند؛ به‌رغم علائم حاکی از دست نیافتنی بودن هدف، همچنان آن را دنبال می‌کنند.
کارهای جرالد پترسون از محققان حوزه شخصیت نشان می‌دهد که اختلال شخصیت ضداجتماعی در کودکان، در اثر تعامل با پدر و مادرشان تشدید می شود. فرآیند خانوادگی قهری، عوامل ژنتیکی، افسردگی والدین، نظارت ناچیز بر رفتار کودک و درگیری نه‌چندان زیاد والدین، به حفظ رفتارهای پرخاشگرانه کمک می‌کند.
درمان
در صورت درمان نشدن، عاقبت این افراد صرف نظر از جنسیت شخص، معمولاً عاقبتی ناگوار است. اما درمان مبتلایان به اختلالات شخصیت ضداجتماعی نیز با مشکل مهمی روبه‌رو است. این افراد، به ندرت خود را محتاج درمان می‌دانند. همچنین آن‌ها می‌توانند درمانگران را فریب دهند. کسانی که اختلال شخصیت ضداجتماعی دارند، گیج کننده‌ترین آدم‌هایی هستند که یک درمانگر می‌تواند در کار بالینی با آن‌ها برخورد کند. به این دو دلیل، اکثر درمانگران درباره نتیجه درمان اختلال شخصیت ضداجتماعی، بدبین هستند و شواهد کمی مبنی بر درمان موفقیت‌آمیز آن ها وجود دارد.
برخی محققان این مورد را مطرح کرده‌اند که با آموزش کودکان، می‌توان تا حدودی از وقوع این مشکل در بزرگسالی جلوگیری کرد. تلاش برای تغییر سیر پرخاشگرانه و بهبود قابلیت اجتماعی مانند مهارت دوست‌یابی و اشتراک، از جمله مواردی هستند که بر روی کودکان اجرا می‌شود.
برای آشنایی با دو مفهومی که ویژگی‌های مشابه ضداجتماعی را دارند، یعنی سایکوپات و سوشیوپات، متن مربوطه را مطالعه نمایید.