اختلال شخصیت نمایشی
اختلال شخصیت نمایشی با هیجانات سطحی، توجه خواهی و رفتارهایی که دیگران را بازی می‌دهند شناخته می شود. در اصطلاح اختلال شخصیت نمایشی به عنوان اختلال شخصیت هیستریونیک هم رایج است. histrionic از کلمه لاتین histrio می‌آید که به معنای actor (هنرپیشه) است. در زبان محاوره‌ای زیاد می‌شنویم “فلانی فیلم بازی کرد” این عبارات قرابت زیادی با اختلال شخصیت نمایشی دارد. این افراد گویا همیشه بر روی صحنه هستند و برای تعریف کردن وقایع عادی و پیش پا افتاده‌ی زندگی از ژست‌ها، رفتارها و زبان پر طمطراق و تئاتری استفاده می‌کنند. از آنجایی که اختلالات شخصیت الگوی غیر منعطفی از رفتار و افکار است که از نظر خود فرد طبیعی می‌باشد؛ لذا عموما فرد مبتلا بقیه را علت مشکلات خود خصوصا در زمینه مسائل ارتباطی می‌داند.
علل اختلال شخصیت هیستریونیک
شخصیت ترکیبی از هیجانات، رفتارها و افکاری است که شما را منحصر به فرد می‌کند و طبق آن، هم شما با دنیای بیرون از خود ارتباط برقرار می‌کنید و هم درکی از خود به دست می‌آورید. شخصیت در طول کودکی طی تعامل دو عامل شکل می‌گیرد:
- وراثت: برخی از صفات شخصیت ممکن است توسط ژن‌ها منتقل شوند. این ویژگی‌ها عموما به عنوان خلق و خوی فرد شناخته می‌شوند.
- محیط: این عامل بر اساس محیطی که فرد در آن رشد کرده، ارتباط با والدین و اتفاقات رخ داده در زندگی تعریف می‌شود.
عواملی که در ادامه بیان می‌شوند می‌توانند در بروز اختلال شخصیت نمایشی نقش داشته باشند:
- سابقه اختلال شخصیت یا سایر اختلالات روانی در یکی از اعضای خانواده
- سطح پایین تحصیلات یا موقعیت اقتصادی-اجتماعی پایین
- سابقه سوء رفتار کلامی، جسمی و یا جنسی در کودکی
- شرایط خانوادگی آشفته و یا شرایطی که کودک توسط والدین و مراقبین، مورد غفلت قرار می‌گرفته
- تشخیص اختلال سلوک در دوران کودکی
ویژگی افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی مانند آفتاب پرست مدام خودشان را عوض می‌کنند تا توجه تماشاچی‌ها و نظر مساعد دیگران را به خود جلب کنند و در این راه علاوه بر ظاهر، عقاید و باورهای خود را نیز تغییر می‌دهند. افراد نمایشی، هیجانات خود را به صورت مبالغه‌آمیز نشان می‌دهند. برای مثال با غریبه‌هایی که همین الان به او معرفی شده‌اند روبوسی می‌کنند. یا از اول تا آخر فیلمی به طور غیرقابل کنترلی گریه می‌کنند.
آنها معمولا از خود راضی و خودمحور هستند و اگر مورد توجه قرار نگیرند بسیار معذب می‌شوند. اکثر آنها اکثر مواقع، ظاهری آراسته و جلب توجه کننده دارند و همیشه نگران ظاهر خود هستند. علاوه به این همواره به دنبال تأیید و تمجید دیگران هستند و اگر آن را دریافت نکنند عصبانی می‌شوند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی عموما برای برآورده کردن امیال خود، تکانشی رفتار می‌کنند. یعنی به سختی می‌توانند ارضای امیال و هوس‌های آنی خود را به تعویق بیاندازند.
این افراد معمولا رویدادها را سیاه یا سفید می‌بینند و سایه‌های خاکستری را مدنظر قرار نمی‌دهند. گفتار آنها معمولا مبهم است، کلی گویی می‌کنند و جزئیات را ارائه نمی‌دهند و زیاد اغراق می‌کنند.
علائم افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی
فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی تقریبا در همه جوانب زندگی به صورت مفرط هیجانی و به دنبال جلب توجه است. این وضعیت از اواخر نوجوانی و قبل از اوایل بزرگسالی، شروع شده است و در شرایط مختلف، حضور دارد و این حالت را پنج مورد (یا بیشتر) از موارد زیر نشان می‌دهند:
- در موقعیت‌هایی که فرد مرکز توجه دیگران قرار نمی‌گیرد احساس ناراحتی و معذب بودن می‌کند.
- رفتار او در تعامل با دیگران معمولا رفتاری مبتنی بر اغوای جنسی است.
- هیجان‌هایش به سرعت تغییر می‌کند یا احساسات خود را به صورت سطحی نشان میدهد.
- رفتار او در تعامل با دیگران معمولا رفتاری مبتنی بر اغوای جنسی و تحریک کننده برداشت می‌شود.
- دائما از ظاهر فیزیکی خود برای جلب توجه استفاده می‌کند.
- طرز صحبت کردن او بی نهایت کلی گویانه و فاقد جزئیات است.
- هیجانات و احساسات خود را به شیوه تئاتری و مبالغه آمیز نشان میدهد.
- تلقین پذیر است و به راحتی تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
- روابط میان فردی را بیش از آنچه واقعا هستند صمیمانه می‌پندارند.
اختلال شخصیت نمایشی در مقابل اختلال شخصیت مرزی
بین علائم اختلال شخصیت هیستریونیک و اختلال شخصیت مرزی، همپوشانی گسترده‌ای وجود دارد. به عنوان مثال در هر دو اختلال، هیجانات به سرعت تغییر می‌کنند و فرد سریعا متناسب با آن واکنش نشان میدهد. هر دو با رفتارهای تکانشی همراه هستند. همچنین در هر دو اختلال، واکنش هیجانی افراد، قوی است.
برخی از بالینگران معتقدند چگونگی این علائم در این دو اختلال، متفاوت است. به عنوان مثال، عمق و شدت تغییر سریع هیجانات در شخصیت نمایشی با مرزی متفاوت است. حتی برخی از بالینگران معتقدند این دو اختلال لزوما دو تشخیص متفاوت نیستند. با این حال این اختلال در آخرین طبقه بندی صورت گرفته از اختلالات روانی، همچنان به عنوان اختلال مستقلی حفظ شده است.
درمان اختلال شخصیت هیستریونیک
- روان‌درمانی: بیماران مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی معمولا از احساسات واقعی خود، آگاه نیستند و به همین دلیل، آگاه سازی آنها از احساسات درونیشان یکی از فرایندهای مهم در روان‌درمانی است. روان‌درمانی روان‌تحلیلی، چه به صورت فردی و چه به صورت گروهی، احتمالا بهترین درمان برای اختلال شخصیت نمایشی است.
- دارودرمانی: زمانی که هدف از درمان از بین بردن علایم باشد، دارودرمانی در کنار روان‌درمانی می‌تواند به کار رود.