در اختلال شخصیت پرخاشگر منفعل (passive-aggressive) با افرادی رو به رو هستیم که در تلاشند تا مدام در کارهایشان، اهمال‌کاری نشان دهند؛ در فعالیت هایشان، مانع بتراشند و لجبازی کنند. تمایل دارند این لجبازی را پنهانی نشان دهند. در واقع این لجبازی، نمود یک پرخاشگری زیربنایی است که به شکل منفعلانه، ابراز می شود. افراد پرخاشگر منفعل خواسته‌هایشان را در پشت الگویی از بی‌جراتی و ناتوانی در ابراز وجود، پنهان می‌کنند و صراحتی در بیان خواسته‌هایشان نشان نمی‌دهند.
این افراد ویژگی های زیر را در کاراکتر خود دارند
- داشتن مواضعی منفی گرایانه و مقاومتی منفعلانه
- مقاومت در انجام درست وظایف روزمره اجتماعی و شغلی
- شاکی از درک نشدن از سوی دیگران
- عبوس و اهل جر و بحث بودن شخصیت پرخاشگر منفعل
- انتقاد یا تمسخر منابع قدرت به شکل نامعقول
- ابراز حسادت و ناراحتی نسبت به افراد ظاهرا خوشبخت تر
- ناله و شکایت از بدبختی های خودش به شکلی اغراق آمیز
- متناوبا گاه مخالفت جو و متخاصم و گاه متاسف و منفعل
خصایص بالینی اختلال شخصیت پرخاشگر منفعل
بیماران دچار شخصیت پرخاشگر منفعل به دنبال بهانه هستند تا کار خود را عقب بیاندازند. مدام نق می‌زنند و از کارهای افرادی که وابسته به آنها هستند ایراد می‌گیرند. اما این ایراد گرفتن و لجبازی، به معنای این نیست که تمایل دارند از افرادی که به آنها وابسته‌اند، رهایی یابند. برعکس دوست دارند در این رابطه، وابسته بمانند و مسئولیتی نپذیرند. اگر هم مسئولیتی را قبول کردند، به نحو بارزی در فعالیت هایشان، تعلل می‌ورزند. گاه در صدد این بر‌می‌آیند که افراد مهم زندگیشان از آنها چه خواسته و تقاضایی دارند و انتظارات افراد مهم زندگیشان از آنها چیست. اما چون ابراز وجود و صراحتی در شخصیت این افراد وجود ندارد، نمی‌توانند سوالات مورد نیازشان را بپرسند.
سایر خصایص
افراد با پرخاشگری منفعل، فریادی پنهانی درونشان دارند. این فریاد پنهانی را به شیوه های مختلف، ابراز می کنند. از آنجا که افراد پرخاشگر منفعل ، جسارت ابراز خشم را به صورت جراتمندانه ندارند و از طرفی فریاد پنهان درونشان، برایشان غیر قابل تحمل است به دنبال شیوه‌ای برای برون ریزی آن هستند. در نتیجه، در کارها اهمال کاری و تعلل می کنند.
روابط شخصیت پرخاشگر منفعل
افراد با شخصیت پرخاشگر منفعل در روابط بین فردی سعی می کنند خود را در موقعیت وابسته قرار دهند. فرد با شخصیت پرخاشگر منفعل انتظار دارد بار مسئولیت زندگیش را به عهده‌ی افراد مهم زندگیش یا دوستانش بیندازد و وظیفه‌ای نداشته باشد. با نق زدن های پی در پی و شاکی بودن از روزگار و زمین و زمان، دیگران را نیز وارد بازیش می‌کند. دیگران برای رهایی از شکایت هایش، مسئولیت کارهای او را به عهده می‌گیرند. در پشت شکایت‌های مدام و نارضایتی از روزگار، فردی ناآرام و مضطرب، حضور دارد که زندگیش طعم شادی به خود نگرفته است و این وضعیت، روی روابط صمیمانه‌اش سایه می‌افکند.
افراد با شخصیت پرخاشگر منفعل، خشم خود را در رابطه، به شیوه ای منفعلانه نشان می دهند؛ از ابراز مستقیم خشم خود، فراری هستند و در تعارضی همیشگی بین نشان دادن خشم خود و عدم نشان دادن آن، دست و پا می زنند. بخشی از وجودشان می گوید جراتمندانه خشم خود را نشان بده و بخش دیگر، او را مضطرب می کند که مبادا رابطه را از دست بدهد. در کشمکش این تعارضات، برخورد جراتمندانه رنگ می‌بازد و منفعلانه برخورد کردن، شیوه‌ی ابراز وجود در شخصیت پرخاشگر منفعل می‌شود.
رفتار شخصیت پرخاشگر منفعل در روابط
فرد با شخصیت پرخاشگر منفعل اینگونه خود را در روندی تخریب کننده گرفتار می کند. با تعلل و مسامحه ای که در پیش می گیرد عصبانیت خود را نشان می دهد. کارهای محول شده را دیر تحویل می دهد. قراری را که تمایلی به رفتنش ندارد را دیر حاضر می شود و با بی میلی به آنجا می رود. خواسته های فرد مقابلش را دیر اجابت می کند یا با به تعویق انداختن آن، به نوعی از زیر بار مسئولیت نسبت به طرف مقابلش شانه خالی می کند.
تمایز شخصیت پرخاشگر منفعل
این اختلال را باید از دو اختلال شخصیت نمایشی و مرزی افتراق داد. رفتار افراد با شخصیت پرخاشگر منفعل کمتر از رفتار بیماران مبتلا به این دو اختلال متظاهرانه، پر زرق و برق، نمایشی، عاطفی و توام با پرخاشگری آشکار است.
رواندرمانی در اختلال شخصیت پرخاشگر منفعل
روان درمانی حمایتی در افراد با اختلال شخصیت پرخاشگر منفعل ، نتایج خوبی به دنبال داشته است. البته رواندرمانی این افراد، پیچیدگی‌های خودش را دارد. توجه به شکایات و نق زدنهای آن ها، تشویقی برای ادامه‌ی رفتار فرد می‌شود و اینگونه درمانگر نیز وارد بازی بیمار می‌شود. عدم توجه نیز برای فرد، به معنی طرد شدن است. علاوه بر تعارض پذیرفته شدن یا طرد شدن، بیمار نگران است که اگر خشم خود را جراتمندانه نسبت به درمانگر ابراز کند و دلخوری‌هایش را به درمانگر بگوید، رابطه با او را از دست می‌دهد.
در اتاق درمان، درمانگر می تواند هزینه‌ها و ضررهایی را که این نوع رفتار منفعلانه در ابراز خشم، برای فرد داشته است، به او نشان دهد تا فرد آگاه شود که تا کنون چه ظلمی در حق خود با این رفتار، نشان داده است. به علاوه، فرد با شخصیت پرخاشگر منفعل با پرخاشگری منفعلانه از احساسات خود، نا آگاه است و شناساندن احساسات درونی به او می تواند کمک کننده باشد و این آگاهی، به انفعال او در ابراز جراتمندانه‌ی خشم خاتمه دهد.
منبع برای مطالعه بیشتر
برای مطالعه بیشتر به این سایت مراجعه کنید.