توصیف شخصیت اسکیزوتایپال
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال مانند سایر اختلالات شخصیت در اواخر نوجوانی و اوایل جوانی آشکار می گردد و معمولا طولانی مدت است. اگر در فردی از آشنایان یا دوستان در این سنین شاهد رفتار، گفتار و یا ظاهر عجیب و غریبی باشیم بدون اینکه هذیان و توهم های پایداری در وی وجود داشته باشد باید به وجود اختلال شخصیت اسکیزوتایپال در وی شک کنیم.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال در گروه اختلالات شخصیت دسته الف قرار دارد که مشخصه آن ها عجیب و غریب و نامتعارف بودن است. همچنین در تقسیم بندی های جدید به دلیل شباهت این اختلال با اختلال اسکیزوفرن (شدیدترین اختلال که در دسته روانپریشی ها قرار دارد) ، این اختلال در دسته اختلالات روانپریشی نیز قرار گرفته است.
ویژگی های افراد مبتلا به شخصیت اسکیزوتایپال
اختلال در تعاملات اجتماعی
افراد مبتلا به این اختلال انگیزه ها و رفتارهای دیگران را اشتباه برداشت می کنند و به عبارتی به دیگران مظنون هستند. برقراری ارتباط با دیگران باعث استرس و پریشانی زیادی در افراد مبتلا به شخصیت اسکیزوتایپال می شود. همچنین هیجانات آن ها به صورت سطحی و محدود ابراز می شود. بنابراین سعی می کنند از دیگران فاصله بگیرند و در نتیجه تنها هستند.
تفکرات غیرعادی و ماوراء طبیعی
همچنین این افراد ممکن است خرافاتی باشند و به تاثیر نیروهای ماوراء طبیعی اعتقاد زیادی داشته باشند. آن ها ممکن است عقاید عجیبی داشته باشند مثل اینکه اگر رویدادی اتفاق می افتد به دلیل این است که آن ها از قبل به آن اتفاق فکر کرده اند. البته باید همیشه این نکته را در گوشه ای از ذهن خود داشته باشیم که اگر در فرهنگ فرد، اعتقاد به مسائل خرافی، غیب گویی و … رایج باشد نمی توان آن را نشانه ای از شخصیت اسکیزوتایپال دانست.
گفتار و ظاهر غیر عادی
از نظر گفتاری نیز این افراد به گونه ای صحبت می کنند که دیگران متوجه منظور آن ها نمی شوند. یعنی یا خیلی بچه گانه و یا خیلی استعاره ای و عجیب و غریب صحبت می کنند. به علاوه پوشش ظاهری آن ها به گونه ای عجیب و غریب است که توجه دیگران را به خود جلب می کند. مثلا این افراد ممکن است لباس های نامتناسب با موقعیت و یا نامتناسب با شرایط آب و هوایی را به تن کنند که از نظر دیگران معقول جلوه نمی کند.
مجموع این مشکلات باعث تخریب عملکرد فردی، اجتماعی و شغلی شخصیت اسکیزوتایپال می گردد. به گونه ای که در موارد شدیدتر اختلال، فرد ممکن است از پس مسئولیت های شغلی و امور معمول زندگی مثل خرید کردن و زندگی مستقل برنیاید و نیاز به حمایت افراد نزدیک داشته باشد.
موارد تشریح شده در این قسمت در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی نیز به صورت فهرست وار ذکر شده است.
نشانه های شخصیت اسکیزوتایپال درپنجمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)
طبق DSM-5 برای تشخیص شخصیت اسکیزوتایپال فرد باید حداقل ۵ مورد یا تعداد بیشتری از این نشانه ها را از اوایل بزرگسالی در زمینه های مختلف شخصی، شغلی و یا اجتماعی داشته باشد:
- افکار ارجاعی (بدون هذیان های ارجاعی): یعنی فرد واکنش ها و رفتارهای دیگران را معطوف به خود می داند.
- عقاید عجیب و غریب که با فرهنگ فرد هماهنگ نیستند مثل خرافات، اعتقاد به غیب گویی، تله پاتی یا حس ششم
- تجربیات ادراکی غیرعادی از جمله خطاهای حسی بدنی
- تفکر و گفتار عجیب و غریب
- سوء ظن یا اندیشه پردازی پارانویید
- عاطفه نامناسب یا مهارشده
- رفتار یا ظاهر عجیب و غریب
- فقدان دوستان صمیمی
- اضطراب اجتماعی بیش از حد که با آشنایی کاهش نمی یابد
علل ابتلا به شخصیت اسکیزوتایپال
علت اختلال شخصیت اسکیزوتایپال دقیقا مشخص نیست اما احتمالا تغییراتی در عملکرد مغز و ژنتیک در این اختلال نقش دارند. در تقسیم بندی طیفی اعتقاد بر این است که اسکیزوتایپال از اسکیزوئید شدیدتر و از اسکیزوفرن، خفیف تر است و علل ژنتیکی آن ها مشابه است.
شیوع اختلال
احتمال اختلال شخصیت اسکیزوتایپال در مردان بیشتر از زنان است. همچنین این اختلال در خانواده و بستگان افرادی که مبتلا به اختلال اسکیزوفرن یا سایر اختلالات روانپریشی هستند با احتمال بیشتری رخ می دهد.
اختلالات همزمان با شخصیت اسکیزوتایپال
شخصیت اسکیزوتایپال معمولا همراه با اختلالات افسردگی و اضطراب است و فرد معمولا به دلیل اختلالات همراه و نه برای اختلال شخصیت اسکیزوتایپال برای درمان مراجعه می نماید.
مقایسه شخصیت اسکیزوتایپال با سایر اختلالات (تشخیص افتراقی)
- اختلالات روانپریشی مثل اسکیزوفرنی، اختلال هذیانی و اختلالات افسردگی یا دوقطبی همراه با نشانه های روانپریشی: در این اختلالات بر خلاف شخصیت اسکیزوتایپال، نشانه های روانپریشی طولانی مدت هستند. اگر نشانه های اسکیزوتایپال قبل از این اختلالات وجود داشته باشد و بعد از آن ها هم ادامه یابد می توان تشخیص هردو را به صورت همزمان مطرح کرد.
- شخصیت اسکیزوئید و شخصیت پارانوئید: در این دو اختلال بر خلاف شخصیت اسکیزوتایپال، ادراک ها و شناخت های عجیب و غریب و نامتعارف وجود ندارد و در واقع این افراد سالم تر به نظر می رسند.
- شخصیت دوری جو (اجتنابی): در شخصیت دوری جو با وجود فاصله گرفتن فرد از دیگران، میل به برقراری رابطه با دیگران وجود دارد اما در شخصیت اسکیزوتایپال میل به برقراری رابطه با دیگران وجود ندارد.
- شخصیت خودشیفته: کناره گیری افراد خودشیفته از دیگران به دلیل ترس از آشکار شدن ضعف ها و نقایص خود انجام می شود نه به دلیل پریشانی و اضطراب ناشی از ارتباط با دیگران
- شخصیت مرزی: در این اختلال بر خلاف شخصیت اسکیزوتایپال، خشم شدید و تغییرات خلقی وجود دارد که بیشتر ناشی از طرد شدن در رابطه با دیگران است. اما در مجموع احتمال همزمانی این دو اختلال باهم بالاست.
- اختلالات مصرف مواد یا بیماری های پزشکی: اگر علایم توصیف شده برای شخصیت اسکیزوتایپال ناشی از مصرف مواد یا یک بیماری جسمی باشد تشخیص اسکیزوتایپال رد می شود و برای برطرف شدن علایم باید به درمان اختلال مواد یا بیماری جسمی ایجاد کننده این نشانه ها پرداخت.
پیش آگهی
میزان بهبودی بعد از ابتلا به این اختلال به عوامل مختلفی بستگی دارد مثل:
- شدت نشانه ها
- میزان دسترسی به حمایت اطرافیان
- میزان انگیزه فرد برای درمان
- اینکه این اختلال چقدر کارکرد فرد را دچار اختلال کرده
- و اینکه آیا علاوه بر این اختلال، اختلالات دیگری هم همزمان وجود دارند
هرچه فرد از نظر این موارد در وضعیت بهتری قرار داشته باشد احتمال بهبودی او افزایش می یابد.
زمان مراجعه به متخصص
اگر شما به دوست یا عضوی از خانواده شک دارید به گونه ای که علایم این اختلال، شخصیت فرد را درگیر کرده و منجر به پریشانی یا عملکرد ضعیف او شده بهتر است به او کمک کنید تا تحت مراقبت پزشک یا روانشناس قرار بگیرد.
درمان شخصیت اسکیزوتایپال
درمان مناسب برای این اختلال شامل ترکیبی از دارودرمانی و روان درمانی می شود.
دارودرمانی
اگر علایم اختلال به صورت واضح قابل مشاهده باشند، بهتر است داروهای ضد روانپریشی با دوز پایین تجویز شود. اگر افسردگی و اضطراب همزمان نیز وجود داشته باشد تجویز داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب نیز در دستور کار قرار می گیرد.
روان درمانی
به دلیل مشکل این افراد در تعاملات اجتماعی درمانگر نباید سعی در نزدیک شدن به بیمار داشته باشد تا رابطه قابل اعتمادی بین آن ها شکل بگیرد. همچنین این افراد نیاز به یادگیری مهارت های اجتماعی دارند. مثلا باید به آن ها آموزش داد که رفتارهای خاصی از جانب آن ها به عنوان نشانه ای از بی ادبی یا به عنوان رفتاری ناخوشایند توسط دیگران برداشت می شود. همچنین باید به آن ها آموزش داد که افکار و ادراکات آن ها چطور تحریف شده و چطور می توان به بهترین نحو به آن ها پاسخ داد.
اگر نشانه های شخص مبتلا به شخصیت اسکیزوتایپال، خفیف یا متوسط باشد احتمالا قادر است با حمایت اندکی از جانب افراد نزدیک مثل خانواده و همکاران، با زندگی روزمره سازگار شود.
از طرفی باید به افراد مبتلا به شخصیت اسکیزوتایپال به خصوص درموارد شدیدتر توصیه شود در مواردی که احساس می کنند که احتمال دارد به خود یا سایرین آسیب بزنند بهتر است با اورژانس اجتماعی به شماره ۱۲۳ تماس بگیرند.
جمع بندی درمورد شخصیت اسکیزوتایپال
طبق گفتارهای موجود در این متن و با توجه به منابع مطالعه شده برای تشخیص شخصیت اسکیزوتایپال، عجیب و غریب بودن مشهود رفتار و تعاملات اجتماعی محدود که در عملکرد روزمره فرد، اختلال ایجاد کرده می تواند نشانه ای از شخصیت اسکیزوتایپال باشد.
این الگو به خصوص می تواند برای خانواده و نزدیکان فرد، آزاردهنده باشد. اما باید بدانیم که این وضعیت برای خود بیمار هم خوشایند نیست و استرس و پریشانی زیادی را تحمل می کند. بنابراین این مسئولیت بر عهده اطرافیان است که هرچه سریعتر فرد را به پزشک یا روانشناس معرفی کنند. چرا که اقدام سریعتر برای درمان، نتیجه بهتری را در پی خواهد داشت.
همچنین به خانواده ها و نزدیکان این افراد توصیه می شود که در مواردی که احساس می کنند فرد ممکن است برای خود یا دیگران خطری ایجاد کند با اورژانس اجتماعی به شماره ۱۲۳ تماس بگیرند و یا از خود فرد بیمار می خواهیم که چنین کاری را انجام دهد.
منابعی برای مطالعه بیشتر
- راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ویراست پنجم (ترجمه یحیی سید محمدی)
- schizotypal personality disorder
- schizotypal personality disorder: symptoms and causes