در حوزه بررسی شخصیت، مکانیسم دفاعی فرونشانی به عنوان یکی از انواع مکانیسم‌های دفاعی شناخته می‌شود که در دسته‌ی دفاع‌های پخته از طبقه‌بندی وایلانت قرار گرفته است. فرونشانی برخلاف سرکوب که ناآگاهانه است، راهی است که فرد به صورت آگاهانه به کار می‌برد تا افکار، تکانه‌ها و هیجاناتی که ابرازشان در آن زمان و موقعیت مناسب نیست را موقتاً نشان ندهد. از این طریق است که می‌تواند با شرایط موجود به خوبی کنار بیاید. در متن حاضر به توضیح و ارائه‌ی مثال‌هایی درمورد این مکانیسم دفاعی پرداخته شده است.
مکانیسم دفاعی فرونشانی چیست؟
مکانیسم دفاعی فرونشانی یکی از دفاع‌های روانشناختی مفید است که به وسیله‌ی آن ما اطلاعات ناخواسته را از آگاهی‌مان خارج می‌کنیم. ما به طور آگاهانه انتخاب می‌کنیم که افکار، احساسات یا اعمال خاصی را از حیطه‌ی آگاهی‌مان خارج کنیم، در حالی که نسبت به این موضوع باخبریم. این کار به ما کمک می‌کند تا بتوانیم بر روی کارها و روابطمان تمرکز کنیم بدون اینکه به وسیله‌ی تکانه‌هایی که در آن موقعیت داریم، حواسمان پرت شود و بدون اینکه به آن تکانه‌ها عمل کنیم.
چرا ما از فرونشانی استفاده می‌کنیم؟
علت اینکه ما از مکانیسم دفاعی فرونشانی استفاده می‌کنیم این است که تکانه‌هایی که داریم متناسب با موقعیتی که در آن قرار گرفته‌ایم نیست. یا به این دلیل است که ما فکر می‌کنیم اگر این تکانه‌ها را در آن زمان خاص نشان دهیم، از کنترلمان خارج می‌شود و نمی‌توانیم آن را مدیریت کنیم. بنابراین با اختیار و انتخاب خودمان در آن زمان و موقعیت، آن را از هشیاری‌مان خارج می‌کنیم.
مثالی از مکانیسم دفاعی فرونشانی
مثلاً ممکن است زنی به خاطر سر زدن رفتار نادرستی از جانب همسرش، نسبت به او خشمگین و عصبانی باشد اما به خاطر حضور مهمان در منزل، واکنشش را نسبت به همسرش در آن لحظه، کنترل می‌کند. به صحبت کردن با مهمان‌ها و پذیرایی از آن‌ها ادامه می‌دهد و همزمان به خودش می‌گوید فعلاً باید رفتار او را فراموش کنم و بعداً با او درموردش صحبت کنم. کاری که زن در این موقعیت انجام می‌دهد این است که ابراز خشمش نسبت به رفتار همسرش را به زمان مناسب‌تری که مهمان‌ها می‌روند موکول می‌کند.
مثال‌های دیگر
- کسی که دچار خشم نسبت به دیگری شده اما از ۱ تا ۱۰ می‌شمارد تا خشمش را در آن موقعیت کنترل کند. مثلاً خشمش نسبت به رئیسش را کنترل کند تا بتواند شغلش را حفظ کند.
- کسی که به خاطر مرگ یکی از عزیزانش یا از دست دادن رابطه عاطفی، سوگ را تجربه می‌کند. پس به صورت آگاهانه تصمیم می‌گیرد تا به شخص از دست رفته فکر نکند تا بتواند امور روزمره‌اش، مثلاً کارهای عقب افتاده‌اش، را انجام دهد.
- فردی که میل جنسی به دیگری دارد اما سعی می‌کند به این موضوع فکر نکند، زیرا برقراری چنین رابطه‌ای را شکستن تعهد به همسرش می‌داند. در این مورد نیز فرد از مکانیسم دفاعی فرونشانی استفاده کرده است.
نظر فروید درمورد فرونشانی
نظر اولیه فروید درمورد فرونشانی
مکانیسم دفاعی فرونشانی را به شکلی که امروزه آن را میشناسیم، به سختی می‌توان به نظریه فروید نسبت داد. با این حال، پیش از آنکه زیگموند فروید به این نتیجه برسد که مکانیسم‌های دفاعی ناخودآگاه هستند، تعریفی را از فرونشانی (suppression) ارائه داد که به تعریف امروزی آن نزدیک است.
چنین بیمارانی که من تحلیل می‌کردم در لحظاتی، از سلامت روانی خوب لذت می‌بردند. چرا که در آن لحظات، اتفاق ناسازگاری در زندگی‌شان رخ می‌داد و خود یا ایگوی آن‌ها با تجربه‌ای روبرو می‌شد که در آن عقیده یا احساسی باعث حواسپرتی آن‌ها برای روبرویی با آن موقعیت می‌شد. بنابراین چون فرد به توانایی‌اش برای حل تعارض بین عقیده یا احساس ناسازگار و ایگوی خودش، اطمینان نداشت، سعی می‌کرد تا آن عقیده یا احساس را فراموش کند یا به اصطلاح از مکانیسم دفاعی فرونشانی استفاده کند.
زیگموند فروید، ۱۸۹۴
تغییر نظر فروید درمورد فرونشانی
با گذشت زمان و بررسی بیشتر مکانیسم‌های دفاعی توسط فروید، او بیان تفاوت بین سرکوب (repression) و فرونشانی (suppression) را متوقف کرد. به گونه‌ای که در دو کتاب “جوک‌ها و ارتباطشان با ناخودآگاه” و “تحلیل رؤیا” این دو واژه را به جای هم به کار برد. بعد از آن فروید دیگر هیچگاه تلاش نکرد که این دو مفهوم را از هم متمایز کند. اما با این حال، تقریباً با اطمینان مکانیسم دفاعی فرونشانی را سالم‌تر از سرکوب می‌دانست. در همین راستا، او یک بار بیان کرد که پختگی، همان توانایی فرد برای به تأخیر انداختن ارضای خواسته‌هایش است.
نقش مغز در مکانیسم دفاعی فرونشانی
بررسی‌های انجام‌شده بر روی مغز نشان می‌دهد که در حین استفاده از مکانیسم دفاعی فرونشانی، یعنی بیرون کردن آگاهانه‌ی تکانه‌های ناخوشایند از حیطه‌ی آگاهی، مغزمان بیش از زمانی فعالیت می‌کند که سعی می‌کنیم اطلاعات را یادآوری کنیم و به آگاهی‌مان بیاوریم. همچنین بیشترین نقش مغز در مکانیسم فرونشانی مربوط به ناحیه پیش‌پیشانی می‌شود که مسئول قضاوت صحیح و کنترل و بازداری رفتارها و اعمال نامعقول ماست.
تفاوت مکانیسم دفاعی فرونشانی با فراموشی
ممکن است ما اطلاعاتی را که مهم نیستند یا کارهایی که جزء زندگی روزمره‌مان هستند را فراموش کنیم. اما با روبرو شدن با محرک خاصی که مربوط به موارد فراموش‌شده است می‌توانیم آن‌ها را به یاد بیاوریم. مثلاً ممکن است یادمان رفته باشد برای گرفتن نوبت پزشک با او تماس بگیریم اما وقتی که تلفنمان زنگ می‌خورد، آن را به یاد می‌آوریم. اما در فرونشانی به دلیل اینکه پاسخ دادن در آن موقعیت و زمان، معقول نیست، آن را به صورت آگاهانه و با انتخاب خودمان موقتاً فراموش می‌کنیم تا در زمان مناسب‌تری به آن بپردازیم.
تفاوت با سرکوب
مکانیسم دفاعی فرونشانی به طور کلی، نتایج مثبت‌تری را نسبت به مکانیسم دفاعی سرکوب دارد. به این دلیل که افکار و اعمال ناخوشایند اما نه خیلی تحقیر آمیز را حل و فصل می‌کند. چنین دفاعی به فرد کمک می‌کند که ابتدا روی یک چیز تمرکز کند و آن را حل کند و سپس به آن فکر یا عمل ناخوشایند بپردازد؛ چیزی که در مثال ذکرشده از خشم زن نسبت به همسرش مشهود بود.
اما سرکوب، فراموشی ناخودآگاه رویدادی است که با افکار یا احساسات بسیار ناخوشایندی همراه بوده است. در اینجا فرد با آگاهی و انتخاب خودش، آن رویداد را فراموش نکرده و به آسانی نیز نمی‌تواند مجدداً آن را به یاد بیاورد. در حالی که فرونشانی یک مکانیسم دفاعی سازگارانه، آگاهانه و مفید است. اما سرکوب، ناآگاهانه است و موجب بسیاری از روان‌رنجوری‌ها می‌شود.