آیا تا به حال به صورت ناگهانی و زمانی که هیچ خطر یا علت مشخصی وجود ندارد، دچار ترس و واکنش‌های جسمی شدید شده‌اید؟ اگر خودتان چنین تجربه‌ای را داشته‌اید می‌تواند احتمال حمله پانیک یا وحشتزدگی در شما مطرح شود. در این نوشته سعی داریم حملات و اختلال پانیک را به صورت دقیق‌تری بررسی کنیم. این متن می‌تواند به شما کمک کند تا متوجه شوید که آیا تجربه‌ی شما حملات یا اختلال پانیک را نشان می‌دهد. اما به هر حال برای تشخیص دقیق‌تر، مراجعه به متخصصین سلامت روان، ضروری است.
حملات پانیک به چه صورت است؟
حمله پانیک شامل ترس شدید و ناگهانی می‌شود که در طی آن، فرد علائم جسمی شدیدی را نشان می‌دهد. این در حالی است که هیچ علت مشخصی برای ترس فرد وجود ندارد. این حملات می‌توانند باعث وحشت فرد شوند. چرا که وقتی اتفاق می‌افتند، ممکن است فرد فکر کند که کنترلش را از دست داده، دچار حمله قلبی شده، دیوانه شده و یا اینکه دارد می‌میرد.
خیلی از افراد ممکن است در کل طول زندگی‌شان، یکی دوبار این حملات را تجربه کنند اما مشکلشان دیگر ادامه پیدا نمی‌کند و تمام می‌شود. در حالت دیگر ممکن است فرد دچار حملات مکرر و غیر قابل انتظاری شود و زمان زیادی را در این وضعیت سپری کند. در این صورت، احتمالاً فرد دچار اختلال پانیک شده است. اختلال پانیک یکی از انواع اختلالات اضطرابی است و به نظر می‌رسد که اضطراب پنهان فرد، خود را به صورت علائم جسمی شدید و ناگهانی نشان می‌دهد.
تفاوت حملات پانیک و اختلال پانیک
وقتی فرد یک یا دوبار دچار این حملات می‌شود اما این حملات مکرراً رخ نمی‌دهد، دچار حمله پانیک شده است. همچنین حملات پانیک می‌توانند در طی سایر اختلالات مثل افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه، فوبیا، مصرف مواد، بیماری‌های جسمی مثل بیماری‌های قلبی، تنفسی و … نیز رخ بدهند. اما اگر تعداد این حملات زیاد شود، مکرراً اتفاق بیفتد و باعث تغییرات جدی در رفتار یا اضطراب پایدار در فرد گردد، این حملات تبدیل به اختلال پانیک شده‌اند. چون زندگی فرد را تحت تأثیر قرار داده و فرد دائماً نگران این است که حمله‌ی دیگری رخ خواهد داد. در نتیجه در روند عادی زندگی او اختلال ایجاد می‌شود.
نشانه‌های حملات پانیک
این حملات کاملاً ناگهانی رخ می‌دهند و می‌توانند در هر زمانی اتفاق بیفتند. مثلاً زمانی که در حال رانندگی، در فروشگاه، وسط یک قرار کاری یا در خواب هستید ممکن است ناگهان دچار این حملات شوید. وقتی که حمله شروع می‌شود، ظرف چند دقیقه شدیدتر می‌شود و به اوج می‌رسد. پس از آن شدتش کم می‌شود و از بین می‌رود. زمانی که حمله به پایان می‌رسد، شما احساس خستگی شدیدی می‌کنید. اکثراً این حملات بین ۵ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشند اما گاهی ممکن است تا یک ساعت هم ادامه داشته باشند. در این حملات، تعدادی از نشانه‌های زیر ظاهر می‌شوند:
- احساس خطر یا مرگ قریب الوقوع
- ترس از فقدان کنترل، مرگ یا دیوانه شدن
- ضربان قلب سریع
- عرق کردن
- لرزش
- احساس کوتاه شدن یا تنگی نفس
- احساس سردی یا گرگرفتگی
- حالت تهوع
- گرفتگی یا درد شکمی
- درد قفسه سینه
- سردرد
- سرگیجه، منگی، ضعف یا غش
- بی حسی یا احساس سوزن سوزن شدن
- مسخ شخصیت یا واقعیت یعنی احساس عدم واقعیت یا جدا بودن از خویشتن
یکی از بدترین مواردی که در مورد پانیک وجود دارد، ترس شدید از این است که حمله‌ی دیگری اتفاق می‌افتد. همین باعث می‌شود که شما از رفتن به موقعیت‌هایی که احتمال وجود این حملات است، اجتناب کنید.
آیا این حملات به سلامت فرد آسیبی می‌رسانند؟
علت رخ دادن حملات پانیک، کاملاً روانشناختی است و برای سلامت جسمی فرد، تهدید کننده نیست. اما این حملات می‌توانند فرد را دچار وحشت کنند. در نتیجه کاملاً کیفیت زندگی او را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
تعداد حملات
تعداد حملات به شدت مشکل فرد بستگی دارد. بعضی افراد ممکن است یکی دوبار در ماه، دچار این حملات شوند. در حالی که بعضی دیگر ممکن است در طول یک هفته، چند حمله را تجربه کنند.
علل
مشخص نیست که دقیقاً چه چیزی علت حملات یا اختلال پانیک است اما این عوامل ممکن است در ایجاد پانیک نقش داشته باشند:
- ژنتیک: این اختلال در کسانی که دارای والدین دچار اختلالات اضطرابی، افسردگی و دو قطبی هستند بیشتر است.
- استرس شدید: مثلاً مرگ یک فرد عزیز، طلاق یا از دست دادن شغل می‌تواند محرکی برای ایجاد حملات پانیک در فرد باشد.
- گذارهای زندگی: شواهدی وجود دارد که گذارهای جدی زندگی مثل فارغ التحصیل شدن، وارد شدن به محیط کار، ازدواج، بچه دار شدن و … می‌توانند با ایجاد حملات پانیک ارتباط داشته باشند.
- منش حساس به استرس یا مستعد هیجانات منفی
- تغییراتی در مغز مثلاً فعال شدن پاسخ‌های جنگ و گریز در اعصاب سمپاتیک، اعصابی که پاسخ بدنی مناسب را در مواقع خطر برای فرد فراهم می‌نماید. مثلاً باعث افزایش ضربان قلب و تنفس می‌شود.
- مکانیسم دفاعی: بر اساس دیدگاه روانکاوی و روانپویشی، حملات پانیک وقتی اتفاق می‌افتند که در حین نزدیک شدن به احساسات سرکوب شده‌ی فرد، اضطراب او به شدت زیاد می‌شود و برایش قابل تحمل نیست. بنابراین به صورت علائم جسمانی شدید خود را نشان می‌دهد.
زمان مراجعه به متخصص سلامت روان
اگر علائم فوق را بدون وجود هیچ عامل خارجی تجربه می‌کنید و معاینات پزشکی به شما نشان داده‌اند که مشکل جسمی در شما وجود ندارد، زمان آن است که به متخصص سلامت روان مراجعه نمایید. گرچه این حملات برای جسم شما خطرناک نیست اما اگر برای درمان روانشناختی مراجعه نکنید، ممکن است این علائم به مرور زمان در شما بیشتر شود و عملکرد شما را بیش از پیش مختل نماید. درمان‌های مثل شناختی رفتاری و روانپویشی می‌توانند برای این اختلال مؤثر باشند. در نوشته‌های دیگری به درمان این اختلال می‌پردازیم.