همه ما افکار، احساسات و خاطراتی داریم که کنار آمدن با آن ها مشکل است. گاهی اوقات با بکارگیری چیزی که آن را مکانیسم دفاعی می نامیم با این احساسات برخورد می کنیم. این مکانیسم های دفاعی ناهشیار پاسخ هایی ناهشیار هستند که از ما در برابر تهدید ها و مسائلی که نمی خواهیم به آن ها فکر کنیم یا با آن ها مواجه شویم، محافظت می کنند. شروع استفاده از اصطلاح مکانیسم های دفاعی به درمان روانکاوی فروید باز می گردد.
اما مکانیسم دفاعی دقیقا چیست؟
چیزی که بیشتر از سوی زیگموند فروید در نظریه روانکاوی تاکید شده، این است که مکانیسم های دفاعی دیوارهای های ذهن در برابر احساسات و افکاری هستند که ذهن هشیار به سختی می تواند با آن ها کنار بیاید. مکانیزم های دفاعی مانع از ورود افکار و تکانه های ناخواسته به ذهن هشیار می شوند.
مکانیسم های دفاعی چگونه عمل می کنند؟
در مدل شخصیت شناسی فروید ایگو بخشی از شخصیت است که با واقعیت سر و کار دارد. هم چنین ایگو باید از پس نیاز های متعارض نهاد و سوپرایگو برآید.
نهاد بخشی از شخصیت است که به دنبال برآورده کردن تمامی خواسته ها، نیازها و تکانه های شخص است. نهاد اولین و بنیادی ترین بخش شخصیت ماست. نهاد موضوعاتی مانند مناسبات اجتماعی، اخلاق و حتی واقعیت را راجع به برآورده کردن خواسته ها و نیاز ها در نظر نمی گیرد.
سوپرایگو تلاش می کند تا ایگو را در راستای رسیدن به آرمان ها و ایده آل های اخلاقیش به کار گیرد. این بخش از شخصیت شامل به تمامی ارزش ها و اخلاقیاتی است که از والدین یا بقیه اعضای خانواده، مذهب و اجتماع درونی کرده ایم.
فروید معتقد بود برای کنار آمدن با اضطراب، مکانیسم های دفاعی موانع ایگو در برابر تعارضات نهاد، واقعیت و سوپر ایگو هستند. چه اتفاقی می افتد وقتی ایگو نتواند با آرزوها و خواسته ها، فشار ناشی از واقعیت و استانداردهای اخلاقی کنار بیاید؟
انواع اضطراب
طبق نظر فروید اضطراب حالت درونی ناخوشایندی است که مردم سعی می کنند از آن اجتناب کنند. اضطراب مانند سیگنال هایی برای ایگو عمل می کند و حامل این پیام است که امور در مسیری که باید، درست پیش نمی روند. متعاقبا ایگو برخی مکانیسم های دفاعی را برای کاهش احساسات اضطرابی بکار می اندازد.
تمامی انواع اضطراب به میزان برابر و از منابع مشابه ایجاد نمی شوند. فروید سه نوع اضطراب را شناسایی کرد.
- اضطراب روان رنجور: نگرانی ناهشیاری است از این که کنترلمان بر امیال و خواسته های نهاد را از دست بدهیم. اتفاقی که نتیجه ای جز تنبیه شدن به خاطر رفتار نامناسب را در پی ندارد.
- اضطراب واقعیت: ترس از وقایع دنیای واقعی است. دلیل این اضطراب معمولا به سادگی مشخص می شود. برای مثال کسی که می ترسد توسط سگ وحشی که در آن حوالی است گاز گرفته شود. رایج ترین راه برای کاهش این اضطراب اجتناب از شی تهدید کننده است.
- اضطراب اخلاقی: شامل ترس سرپیچی از قواعد اخلاقی است.
هشیار یا ناهشیار؟
گرچه ممکن است ما آگاهانه از این مکانیسم های دفاعی استفاده کنیم، اما این مکانیسم ها ناهشیارانه عمل می کنند تا واقعیت را تحریف کنند. برای مثال اگر تکلیف ناخوشایندی به عهده شما بگذارند، شاید ذهنتان تصمیم بگیرد مسولیتتان را فراموش کند تا از گسترش اضطراب اجتناب کند.
در لیست زیر چند دفاع روانی مشهور را آورده ایم:
درحالیکه مکانیسم های دفاعی می توانند ناسالم باشند اما در عین حال می توانند به ما در عملکرد سازگارانه کمک کنند. بیشترین مشکل، استفاده بیش از اندازه از مکانیسم های دفاعی به منظور اجتناب از رویارویی با مشکلات است.
در درمان روانکاوی هدف از کمک به مراجع شناسایی دفاع های ناهشیار و یافتن راه های سالم تر و بهتر کنارآمدن با اضطراب و پریشانی است.
نقش مکانیسم های دفاعی در سلامت روان
مکانیسم های دفاعی واکنش های ناسازگارانه در نظر گرفته می شوند اما همه ما گاهی نیاز داریم موقتا اضطراب را کاسته و از عزت نفسمان در شرایط بحرانی حفاظت کنیم. این به ما فرصت تمرکز و انجام اقدام متناسب در لحظه را می دهد. بعضی از این دفاع ها از بقیه مفید ترند. برای مثال شوخ طبعی یک دفاع سازش یافته است.
دفاع ها می توانند در افزایش سلامت روان و کاهش اضطراب به ما کمک کنند. اما اگر زیاد از یک یا چند دفاع استفاده می کنید می تواند تاثیر منفی بر زندگی شما داشته باشد. در این صورت مراجعه به یک روانشناس و یا متخصصان سلامت روان می تواند کمک بزرگی به بهزیستی زندگی شما باشد.
منابع
- دانشنامه بریتانیکا
- simple psychology