زیگموند فروید در نظریه شخصیت خود از مکانیسم‌های دفاعی به عنوان راهکارهایی نام برد که افراد معمولاً در سطح ناهشیار به کار می‌برند تا بتوانند از ورود اضطراب به بخش هشیار و آگاهانه، که همان خود یا ایگو است، اجتناب کنند. در نظریه روانکاوی فروید به تعدادی از مکانیسم‌های دفاعی اشاره شده است. آنا فروید نیز یکی از افرادی بود که در معرفی و گسترش مکانیسم‌های دفاعی، نقش مهمی داشت. مکانیسم دفاعی والایش یا تصعید یکی از مکانیسم‌هایی است که در نظریه آنا فروید مطرح شد.
مکانیسم دفاعی والایش چیست؟
هرروزه ما به وسیله محرک‌های مختلفی بمباران می‌شویم که این محرک‌ها ما را با چالش‌هایی روبرو می‌کنند، به ما فشار می‌آورند تا تصمیم‌هایی بگیریم و باعث ایجاد پاسخ‌های هیجانی در ما می‌شوند. این پاسخ‌های هیجانی می‌توانند مثبت یا منفی باشند و ما برای زندگی کردن در جامعه‌ای متمدن نیاز داریم که آن‌ها را به درجاتی کنترل کنیم. اما ذهن ما به ما یاد می‌دهد که چطور با آن هیجان ناخوشایند به شیوه‌ای پذیرفتنی پاسخ دهیم. مکانیسم دفاعی والایش از پخته‌ترین راه‌هایی است که باعث تغییر هیجانات ناخوشایند به هیجانات خوشایندی می‌شود که متناسب با شرایط جامعه و درنتیجه سازگارانه هستند.
مکانیسم والایش چه کاربرد دفاعی دارد؟
مکانیسم‌های دفاعی راهبردهایی نرمال و طبیعی هستند که به فرد کمک می‌کنند تا از خود در برابر اضطراب، احساسات ناخوشایند، تهدیدکننده و غیرقابل پذیرش محافظت کند. گاهی اوقات این احساسات تهدیدکننده ناشی از فشار سایر بخش‌هایی است که معمولاً به صورت ناهشیار ایجاد می‌شوند؛ مثلاً تکانه‌ها و غرایزی که فرد آن‌ها را در بخش نهاد یا اید احساس می‌کند و اصول اخلاقی که ناشی از فراخود یا سوپرایگوی فرد است. اما مکانیسم دفاعی والایش یکی از مکانیسم‌هایی است که در دسته دفاع‌های پخته و سازگارانه طبقه‌بندی شده است. این مکانیسم شبیه مکانیسم دفاعی جابجایی است اما وقتی اتفاق می‌افتد که فرد می‌خواهد احساسات غیر قابل پذیرش و رفتارهای مخربش را به رفتارهایی تبدیل کند که سازنده هستند و از نظر اجتماعی، مورد قبولند.
تاریخچه معرفی مکانیسم والایش
مکانیسم دفاعی والایش در نظریه زیگموند فروید و آنا فروید
واژه “والایش” برای اولین بار توسط زیگموند فروید بعد از مطالعه سفرنامه Harz نوشته Heinrich Heine معرفی شد. در این کتاب، داستان پسری گفته شده بود که دم سگ‌ها را می‌برید اما بعداً همین پسر تبدیل به یک جراح قابل احترام شد. فروید این تغییر را به عنوان یک مکانیسم دفاعی دانست و آن را تحت عنوان “والایش” معرفی نمود. بعدها آنا فروید مکانیسم‌های دفاعی از جمله والایش را توسعه داد و در کتاب خود به نام “ایگو و مکانیسم‌های دفاعی” گسترش داد.
والایش در نظریه روانی جنسی فروید
طبق نظریه روانی جنسی فروید، ثابت ماندن و عبور نکردن از یکی از مراحل رشدی به نام مرحله مقعدی (یعنی از ۱ تا ۳ سالگی) ممکن است باعث شود که فرد تمایلش به نگه داشتن مدفوع را به سمت لذت بردن از سفالگری، هدایت کند. در این حالت است که مکانیسم دفاعی والایش رخ داده است. به صورت کلی از نظر فروید، مکانیسم دفاعی والایش، سنگ بنای زندگی متمدنانه است. از دیدگاه او، همه هنرها و علوم مختلف، شکل‌های والایش‌یافته غریزه جنسی (sexuality) هستند. یعنی چون عملی کردن غرایز جنسی از نظر اجتماع مورد قبول نیست، فرد آن‌ها را به شکل‌های مقبول‌تری مثل هنرها و علوم گوناگون، ابراز می‌کند.
والایش در نظریه سالیوان
هری استک سالیوان بنیان‌گذار رویکرد روانکاوی بین‌فردی، والایش را زمانی توصیف کرد که داشت درمورد تفاوت‌های جزئی افراد در ارتباط با یکدیگر بحث می‌کرد. از نظر او والایش یک ارضای نسبی و ناآگاهانه تأیید اجتماعی است که از طریق آن می‌توانیم ارضای مستقیم آن را دنبال کنیم. سالیوان والایش را پیچیده‌تر از آنچه می‌دانست که فروید باور داشت. از نظر او والایش هیجانات منفی به هیجانات مثبت ممکن است دقیقاً آنچه نباشد که ما می‌خواهیم و یا آنچه نباشد که ما را ارضا می‌کند. اما به هرحال در یک جامعه متمدن که ما باید نقش‌های خود را در آن ایفا کنیم، والایش تنها چاره برای ما است.
مثال‌هایی از مکانیسم والایش
خیلی از هنرمندان و موسیقی‌دانان زندگی غمگینی داشته‌اند و چون غمگین بودن از نظر دیگران ناپسند جلوه می‌کند، آن‌ها سعی کرده‌اند برای ابراز خودشان از هنر موسیقی استفاده کنند. ورزش مثال دیگری از مکانیسم دفاعی والایش است. معمولاً ورزشکاران برای تبدیل هیجانی مثل پرخاشگری که مورد قبول جامعه نیست، آن را به رفتاری که مورد قبول جامعه است، یعنی همان ورزش کردن، تبدیل می‌کنند. چرا که ورزش کردن رفتاری سازنده و مورد قبول از نظر جامعه است. یا کسی که میل وسواسی به کنترل دارد یک مدیر موفق می‌شود.
چگونه مکانیسم دفاعی والایش یا تصعید را شناسایی کنیم؟
ما از اینکه دقیقاً والایش کی اتفاق افتاده و چرا ما داریم مطابق با آن عمل می‌کنیم آگاهی نداریم یعنی این مکانیسم دفاعی به صورت ناهشیار و یا نیمه‌هشیار اتفاق می‌افتد. به همین دلیل، شناسایی نشانه‌های آن دشوار است. با این حال راه‌هایی وجود دارد که به تشخیص آن کمک می‌کند.
روابط شخصی
فردی را در نظر بگیرید که با او ارتباط برقرار کرده اید. آیا شما کاملاً متضاد او هستید یا مشابهش؟ کسانی که در روابطشان از مکانیسم دفاعی والایش استفاده می‌کنند، تمایل دارند جذب کسانی شوند که ویژگی‌های مطلوبی در شخصیت خود دارند که خودشان ندارند. به این شیوه، آن‌ها به گونه‌ای جانشینی از طریق پارتنرشان زندگی می‌کنند و نیازهای جامعه‌پسندشان را از این طریق ارضا می‌کنند.
شغل
شغلی که فرد انتخاب کرده یکی از قوی‌ترین نشانه‌های مکانیسم دفاعی والایش یا تصعید است. کافی است عمیق‌ترین افکارتان را به دقت مورد بررسی قرار دهید و به این فکر کنید که چه چیزی واقعاً خواسته شماست. حالا به شغلتان فکر کنید و ببینید که آیا ارتباطی بین خواسته و شغل واقعی شما وجود دارد یا نه. به عنوان مثالی واضح، فردی را در نظر بگیرید که عاشق شکلات و شیرینی است اما چون اضافه وزن دارد نمی‌تواند آن‌ها را مصرف کند. درنتیجه آن را به شکلی مقبول‌تر در شغل خود نشان می‌دهد؛ یعنی مغازه شیرینی فروشی راه‌اندازی می‌کند. یا فردی را در نظر بگیرید که از گذراندن وقتش با بچه‌ها متنفر است اما معلم یک مدرسه مراقبت از کودکان می‌شود.
در هردو مثال، هم درمورد روابط و هم مشاغل، نکته‌ای که وجود دارد این است که انرژی منفی به موضوعی سازنده تبدیل می‌شود.