اتو رنک یکی از نظریه‌پردازان شخصیت بود که با زیگموند فروید، رابطه تنگاتنگی داشت. بنابراین جهت‌گیری نظری او روانکاوانه بود. او در نهایت، یکی از نظریه‌های شخصیت را با رویکرد روانکاوی مطرح نمود که با وجود شهرت کمش، بر بسیاری از جریان‌ها از جمله درمان مراجع‌محوری راجرز، رویکرد گشتالتی پرلز و نظریه وجودی رولو می، تاثیر چشمگیری داشت. وقتی که نام نظریه اتو رنک درمورد شخصیت به میان می‌آید، مفهوم ضربه تولد، اولین مفهومی است که به ذهنمان می‌آید. در این نوشته به توضیح این مفهوم و سایر مفاهیم نظریه اتو رنک پرداخته می‌شود.
تعارض درونی فرد در نظریه اتو رنک
نظریه اتو رنک ممکن است به عنوان مدلی از تعارض‌های درون‌فردی شناخته شود. به عقیده رنک، تمام عملکردهای افراد، در جهت ابراز تمایل دوگانه‌شان برای به حداقل رساندن ترس از زندگی و ترس از مرگ است. براساس این نظریه، زندگی برابر است با فرایندهای جدایی(separation) و فردیت (individualization) که در آن مرگ مخالف فرایندهای پیوستگی(union) و ادغام (fusion) است. دو احساس متفاوت ترس از زندگی و ترس از مرگ به عنوان حالت‌های تنش‌زای ناراحت‌کننده تجربه می‌شوند؛ و شبیه مفهوم اضطراب در دیگر نظریه‌های شخصیت هستند. اما رنک، واژه مشخص‌تر ترس (fear) را به جای واژه‌ی اضطراب (anxiety) به کار برد. او می‌گوید اگرچه افراد، غرایزی را به صورت زیستی و سرشتی دارا هستند؛ اما جنبه مهم‌تر تعارض، گرایش به زندگی کردن برای رسیدن به فردیت و جدایی است.
غریزه زندگی و مرگ در نظریه اتو رنک
در نظریه اتو رنک نیز همانند نظریه فروید، این باور وجود دارد که انسان‌ها به صورت ذاتی، هم غریزه زندگی و هم غریزه مرگ دارند. غریزه زندگی باعث می‌شود که افراد رقابت کنند و مستقل شوند. اما غریزه مرگ باعث می‌شود که افراد، به جمع‌گرایی و بودن با دیگران، تمایل داشته باشند.
ضربه تولد
همان‌طور که در ابتدای متن هم گفته شد، ضربه تولد (birth trauma) از مفاهیم مهم و شناخته‌شده در نظریه اتو رنک است. اتو رنک ، این مفهوم را این‌گونه مطرح می‌کند که متولد شدن، یک تجربه آسیب‌زای شدید است. به دلیل اینکه نوزاد تازه متولد شده، مجبور است که محیط گرم و نسبتأ ثابت رحم را که در آن، همه‌ی نیازهایش به صورت اتوماتیک، رفع می‌شده را رها کند. اتو رنک در ابتدا اهمیت ضربه تولد را به حدی می‌دانست که آن را مهم‌ترین رویداد زندگی فرد تلقی می‌کرد.
به عنوان مثال طبق نظریه اتو رنک ، شوک ناشی از تولد، مخزنی (reservior) از اضطراب تولید می‌کند که اتو رنک این اضطراب تولد را عامل تمام اختلالات روانی نوروتیک (neuroses)، دانست. اما وی بعدها در طی کارش، ضربه تولد را فقط اولین تجربه از مجموعه تجارب طولانی مدت جدایی در طول زندگی دانست که این تجارب، ناشی از عوامل زیستی، روانشناختی و اجتماعی هستند که از زندگی، قابل تفکیک نیستند.
اصطلاح واژن دندان‌دار
یکی از مواردی که در نظریه اتو رنک به عنوان یک عامل اضطراب‌زا به آن اشاره شده، مفهوم “واژن دندان‌دار”(vagina dentata) است. اصطلاح واژن دندان‌دار که در این نظریه به کار برده شده، توسط یک روان‌تحلیل‌گر مجارستانی به نام ساندر فرنزی نیز، توصیف شده است. این اصطلاح به یک نوع خیال‌پردازی در مردان با مشکلات جنسی اشاره دارد که واژن زن را یک عامل خطرناک مربوط به آمیزش جنسی می‌دانند و همین موجب ایجاد اضطراب سکشوال در این مردان می‌شود.
واژه اراده (will) در نظریه اتو رنک
مفهوم مهم دیگری که در نظریه اتو رنک به آن اشاره شده است، به کار بردن واژه اراده است. این واژه، مشابه مفهوم خود (ego) در نظریه فروید و مفهوم خویشتن (self) در نظریه سالیوان است. مفهوم اراده در نظریه اتو رنک، اشاره به حسی دارد که فرد به صورت سازمان‌یافته و هشیارانه از هویت و عملکردهای خود دارد. اتو رنک، این‌گونه بیان می‌کند که بالاترین حد زندگی یک فرد، شامل ابراز بالغانه و پخته‌ی حس اراده می‌شود. این حس بالغانه می‌تواند به فرد کمک کند تا تمایلش برای به حداقل رساندن ترس از زندگی و مرگ را به گونه‌ای موفقیت‌آمیز ابراز نماید.
درمان طبق نظریه اتو رنک
اتو رنک از اولین روان‌درمانگرانی است که سعی کرد تا درمان مؤثری را به وجود آورد. وی معتقد بود که درمان، فرایندی است که از طریق یادگیری اتفاق می‌افتد. طبق نظریه اتو رنک ، مراجعان می‌توانند رفتارهای ناسازگارانه‌شان را از طریق خلاقیت و راهنمایی، اصلاح کنند. او گفت که زندگی هیجانی هر فرد، تحت تأثیر فشار لحظه‌ی حال است که اتو رنک، آن را با اصطلاح “اینجا و اکنون” مطرح نمود.
آسیب‌شناسی و درمان طبق نظریه اتو رنک شامل مواردی می‌شود
- اتو رنک برخلاف فروید، از درمان کوتاه‌مدت و بر پایه برابری مراجع و درمانگر استفاده کرد.
- از آموزش‌های روانکاوی برای درمان هم‌جنس‌گراها استفاده کرد.
- بر تأثیر رابطه اولیه مادر-کودک در زندگی آینده فرد، تأکید می‌کرد و از اولین کسانی بود که به رابطه دلبستگی توجه کرد.
- در نظریه اتو رنک به اسطوره‌ها نیز توجه شد. مثلا او توضیح داد که چگونه اسطوره قهرمان، بر ایجاد هنجارها و ارزش‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارد.
- اتو رنک بر این باور بود که هیجان، هم برای درمانگر و هم مراجع، عنصری کلیدی در درمان است. او معتقد بود که سرکوب هیجانات، خیلی مخرب‌تر از ابراز هیجانات است.
انواع شخصیت در نظریه اتو رنک
در نظریه اتو رنک، دیدگاه شخص‌محور، حاکم بود. به این معنا که باید برای درمان افراد مختلف، شخصیت خود فرد را در نظر گرفت. وی، چند نوع شخصیت را معرفی کرد:
نوع سازش‌کننده (adaptive): کسانی هستند که اراده‌شان بر اساس آنچه است که جامعه و دیگران آن‌ها را مجبور کرده است. بنابراین آن‌ها پیروی کورکورانه از هنجارهای اجتماعی دارند و به عبارتی خود را اسیر و برده‌ی این هنجارها می‌دانند.
نوع نوروتیک (neurotic): طبق نظریه اتو رنک ، این‌ها کسانی هستند که اراده در آن‌ها قوی است؛ اما همواره به دنبال مقابله با تسلط افراد دیگر از جمله صاحبان قدرت بر خودشان هستند. این گروه از افراد، احساس گناه نسبتأ شدیدی را تجربه می‌کنند.
نوع خلاق (productive): افرادی هستند که اراده‌ای قوی دارند، خودشان را می‌پذیرند و خلاقیت را پیش‌بینی می‌کنند. اکثر افراد از این نوع، تبدیل به هنرمندان خلاق می‌شوند.